Każdy z nas może zostać wylegitymowany, a także - w razie istnienia ku temu podstaw - zatrzymany przez upoważnionego funkcjonariusza służb. Dlatego też warto wiedzieć jak postąpić w sytuacji, kiedy do takiego zatrzymania dojdzie.
W pierwszej kolejności dla własnego bezpieczeństwa, nie należy się sprzeciwiać działaniom zatrzymującego i nie należy stawiać oporu fizycznego. Jednocześnie, należy na każde żądanie funkcjonariusza wylegitymować się. Sama odmowa wylegitymowania może stać się podstawą do zatrzymania. W trakcie zatrzymania funkcjonariusz ma obowiązek poinformować zatrzymanego o przyczynach zatrzymania i podstawie prawnej. Kolejna ważna informacja, jaka powinna paść z ust osoby dokonującej zatrzymania to przysługujące zatrzymanemu podstawowe prawa:
- do kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym,
- do bezpłatnej pomocy tłumacza, w wypadku braku dostatecznej znajomości j. polskiego,
- możliwości poinformowania wskazanych osób o fakcie zatrzymania.
Każda czynność wykonywana przez funkcjonariuszy może zostać nagrana lub w inny sposób utrwalona – w ten sposób łatwo odnaleźć i dowieść ewentualnych nieprawidłowości, jakie zaszły podczas zatrzymania. Można również zażądać obecności innej osoby w trakcie dokonywania czynności zatrzymania.
W trakcie zatrzymania nie trzeba udzielać jakichkolwiek wyjaśnień, można oświadczyć, że wszelkie wyjaśnienia zostaną złożone dopiero po kontakcie z adwokatem bądź radcą prawnym. Można też odpowiedzieć tylko na wybrane pytania.
W praktyce zdarzają się sytuacje, w której funkcjonariusz będzie nalegał, aby osoba zatrzymana odpowiedziała na zadawane pytania. Takie działania funkcjonariuszy nie znajdują podstawy prawnej, a zachowanie asertywności przez zatrzymanego nie może spowodować żadnych negatywnych konsekwencji.
Podkreślić należy, że pytanie o przyznanie się do zarzucanego czynu, jest takim samym jak każde inne i na nie również można domówić udzielenia odpowiedzi.
Obowiązkiem funkcjonariusza jest sporządzenie protokołu zatrzymania, który ma odzwierciedlać faktyczny przebieg takiej czynności. Protokół zatrzymania obejmować powinien m.in. pouczenia zatrzymanego o przysługujących mu prawach oraz treść złożonych przez zatrzymanego wyjaśnień. Po jego sporządzeniu i zapoznaniu się z protokołem, zatrzymany w razie konieczności może wnieść zastrzeżenia do jego treści. Jeżeli funkcjonariusz odmówi odnotowania zastrzeżenia należy żądać, aby odnotował ten fakt w protokole. Taki protokół w późniejszym etapie najczęściej służy jako podstawa do skierowania zażalenia na zatrzymanie. Osoba zatrzymana zawsze ma prawo domagać się wydania protokołu z zatrzymania, a funkcjonariusz ma obowiązek wydać taki protokół.
Wszelkie uprawnienia przysługują również w sytuacji kiedy funkcjonariusz sporządza jedynie notatkę służbową.
W wypadku, jeżeli zatrzymany chce odpowiadać na pytania bez obrońcy, warto wskazać, że przesłuchujący nie może zadawać pytań sugerujących odpowiedzi oraz wpływać na wypowiedz osoby przesłuchiwanej. Zawsze też sprawdzić jak zostały zapisane odpowiedzi i czy nie są zniekształcone. Przesłuchiwany nie może zostać również przymuszony do odpowiedzi na pytania. Może także odpowiadać tylko na wybrane pytania.
Zatrzymanie może nastąpić na nie dłużej niż 48 godzin i jeżeli w tym czasie nie zostanie skierowany wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztu, osoba zatrzymana musi zostać zwolniona do domu.
PODSUMOWUJĄC
W trakcie zatrzymania:
Po zatrzymaniu: