Z dniem 9 lipca 2018 r. w życie weszła nowelizacja Kodeksu Cywilnego, na mocy której dokonano zmian w zakresie instytucji przedawnienia cywilnych roszczeń majątkowych. Zasadniczemu skróceniu uległ ogólny termin przedawnienia roszczeń oraz termin dochodzenia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądowym lub ugodą sądową.
Termin ten wynosi teraz 6 lat. Poprzedni stan prawny przewidywał dla tych roszczeń termin 10 letni. Modyfikacji uległ także sposób obliczania końca terminu przedawnienia. Teraz koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Zmiany zaszły także w zakresie możliwości dochodzenia roszczeń w sporach z konsumentami. W myśl nowych przepisów, Sąd każdorazowo z własnej inicjatywy zbada czy żądane od konsumenta roszczenie nie uległo przedawnieniu.
Z praktycznego punktu widzenia, bardzo istotnym jest to, jakie reguły dotyczące przedawnienia zastosowanie znajdą do roszczeń istniejących i nieprzedawnionych w dacie wejścia nowej regulacji w życie.
Przepisy przejściowe wprowadzają zasadę, zgodnie z którą do takich roszczeń zastosowanie znajdą nowe przepisy. Nie mniej jednak, ustawodawca przewiduje w tym zakresie wyjątki.
W pierwszej kolejności ustawodawca zastrzega, że jeżeli termin przedawnienia roszczenia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, wówczas bieg terminu przedawnienia rozpoczyna swój bieg z dniem wejścia nowelizacji w życie. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby - przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia - wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu (por. art. 5 ustawy z dnia z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2018 poz. 1104). Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie, w praktyce sprowadzać się będzie do tego, że każdorazowo w celu ustalenia daty upływu terminu przedawnienia dla takiego roszczenia koniecznym będzie obliczenie terminu przedawnienia zarówno według nowych jak i poprzednich reguł, a następnie porównanie rezultatów.
Przykład:
W dniu 1 kwietnia 2013 r. zawarto umowę sprzedaży telewizora. Stronami umowy były osoby fizyczne. Roszczenie o zapłatę ceny za towar stało się 15 kwietnia 2013 r. Do roszczenia o zapłatę za produkt zastosowanie znajdzie ogólny termin przedawnienia. W toku jego biegu nie nastąpiło jego zawieszenie ani przerwanie jego biegu.
Ze względu na fakt, że roszczenie powstało przed dniem wejścia w życie omawianej nowelizacji, dla prawidłowego określenia końca biegu terminu przedawnienia koniecznym jest zastosowanie przepisów przejściowych. Nieuchronnym wobec tego będzie porównanie wyników obliczeń terminów przedawnienia według poprzednio obowiązujących i aktualnych przepisów.
Zgodnie z dotychczasowym 10-letnim terminem przedawnienia (liczonym od dnia wymagalności) ostatni dzień terminu przedawnienia upływa z dniem 15 kwietnia 2023 r.
Natomiast w myśl przepisów przejściowych (termin 6 letni liczony od dnia wejścia w życie nowelizacji przypadający na ostatni dzień roku kalendarzowego) roszczenie o zapłatę przedawni się z dniem 31 grudnia 2024 r.
Zestawienie wyliczonych terminów prowadzi do wniosku, że w termin przedawnienia liczony według przepisów dotychczasowych upłynąłby wcześniej niż ten wyznaczony w oparciu o nową regulację i przepisy przejściowe. W takiej sytuacji, ustawodawca nakazuje przyjąć, że przedawnienie nastąpi z datą wcześniejszą.
Dodatkowo, ustawodawca zastrzega, że do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej Kodeks Cywilny i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia określają przepisy ogólne, stosuje się przepisy dotychczasowe (stan prawny sprzed 9 lipca 2018 r.). Jeśli chodzi natomiast o kwestię dochodzenia roszczeń przeciwko konsumentom, to przysługujące przeciwko nim roszczenia, które są przedawniona, a co do których do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom przedawnienia. Oznacza to, że począwszy od 9 lipca 2018 r. Sąd z urzędu pochyli się nad tym, czy dochodzone roszczenie nie jest przedawnione.